Dobre praktyki i wnioski wyciągnięte z Wyszehradzkiej Czwórki i Bałkanów Zachodnich

Pojednanie i stosunki dobrosąsiedzkie są jednym z kluczowych priorytetów procesu Stabilizacji i Jednoczenia Bałkanów Zachodnich i stanowią niezbędny warunek rozwoju krajów regionu w kierunku UE. Stało się jasne, że bez rozpoczęcia procesu wspierającego radzenie sobie ze spuścizną przeszłości, wypełnionej konfliktami, przemocą, separacją i wzajemnymi uprzedzeniami, region nie będzie w stanie wyjść z otchłani, w której wciąż tkwi przez dwadzieścia lat po ostatnim gwałtownym konflikcie.

Pomimo znacznych wysiłków i zasobów zainwestowanych przez UE w pojednanie na Bałkanach Zachodnich za pośrednictwem różnych platform i narzędzi oraz działań społeczeństwa obywatelskiego w regionie, w tym bardzo złożonym i delikatnym procesie osiągnięto jedynie stosunkowo niewielki postęp. Nastroje i urazy wobec „innych” są nadal wysokie w społeczeństwach, zapewniając łatwe możliwości manipulacji przez nacjonalistycznych przywódców politycznych. Nadal istnieje zapotrzebowanie na więcej inicjatyw regionalnych i rzeczywistą realizację kroków przyspieszających proces pojednania. Krokiem we właściwym kierunku było ustanowienie Regionalnej Rady Współpracy Młodzieży (RYCO), wspierającej proces pojednania i stabilności, ze szczególnym naciskiem na Unię jako kluczowego aktora w kształtowaniu przyszłości regionu, a także Funduszu Bałkanów Zachodnich (WBF), mające na celu wspieranie regionalnych inicjatyw oddolnych pochodzących od społeczeństwa obywatelskiego i sektora pozarządowego. Jednak obie instytucje wciąż znajdują się na scenie regionalnej i pozostają zbyt podatne na wpływy polityczne, niekiedy stając się miejscem sporów dwustronnych.

Oprócz praktycznych rekomendacji i inspiracji konkretnymi inicjatywami, badania przeprowadzone w ramach projektu ujawniają wspólne wzorce i rzucają światło na elementy składowe udanego procesu pojednania i normalizacji wzajemnych relacji. Studia przypadków pokazują, że skomplikowane stosunki między grupami etnicznymi i kwestie mniejszości nie są problemem ograniczonym tylko do regionu Bałkanów Zachodnich, ale inne kraje również zajmują się podobnymi problemami. Udane doświadczenia krajów wyszehradzkich ze współpracą regionalną, a także integracja europejska dodatkowo pomagają wyjaśnić, w jaki sposób i z jakimi ograniczeniami te dwa procesy, będące jednym z głównych celów krajów Bałkanów Zachodnich, mogą wspierać pojednanie między krajami i społecznościami.