Popyt na energię jest zasadniczo nieelastyczny, tzn. często pozostaje na podobnym poziomie pomimo zmian cen. Po ostatnim szoku na rynku surowców i energii powróciła koncepcja opodatkowania nadmiarowych zysków. Wprowadzenie tzw. windfall tax oraz wydatkowanie pozyskanych z niego przychodów na cele przyspieszające transformację zeroemisyjną może być w warunkach polskich uzasadnione – piszą autorzy raportu Windfall Tax. Podatek od zysków nadzwyczajnych i jego wpływ na gospodarkę: Maciej Bukowski i Krzysztof Bocian.
Windfall tax jest koncepcją opodatkowania ponadprzeciętnych zysków spółek, które w wyniku niespodziewanych wydarzeń osiągnęły lepsze niż zazwyczaj wyniki. Pomysł ten ma swoją ponad 100-letnią historię. Pierwsze koncepcje windfall tax zostały wprowadzone w okresie I wojny światowej. Następnie były powielane w czasie II wojny światowej oraz przy okazji kryzysu energetycznego w latach 70. XX wieku.
Oprócz wydarzeń wojennych, kryzysów i opłaty w ujęciu sektorowym, podatek od zysków nadzwyczajnych często stosuje się w krajach zasobnych w bogactwa naturalne. Ma on charakter tzw. podatku zasobowego. W Polsce podobny podatek funkcjonuje od 2012 roku od zysków uzyskiwanych z tytułu eksploracji złóż m.in. miedzi oraz srebra. Zwany jest potocznie podatkiem miedziowym.
Ostatni szok na rynku surowców i energii sprawił, że koncepcja opodatkowania nadmiarowych zysków powróciła. W centrum zainteresowania są branże korzystające z podwyższonych cen surowców i kontraktów na energię (branża wydobywcza, paliwowa, energetyczna). Dotyczy to zarówno pierwotnych źródeł energii, jak i produktów końcowych, takich jak energia elektryczna i benzyna.
Temat podatku od zysków nadzwyczajnych w Polsce jest o tyle istotny, że dotyczy sektora, który znajduje się w początkowej fazie kilkunastoletniej, a być może kilkudziesięcioletniej transformacji.
Zastosowanie mechanizmu „Revenue cap” sprawiło, że spółki elektroenergetyczne w Polsce praktycznie pozbawiono ponadprzeciętnych zysków. To one będą pokrywać koszty regulacji zamrożonych cen energii elektrycznej i gazu, do momentu w którym zostaną one zniesione. Branżami, w których możliwe jest uzyskiwanie ponadprzeciętnych zysków w świetle wyższych cen surowców, są branże wydobywcza oraz paliwowa.
Większe zyski
Po odmrożeniu cen energii istnieje możliwość, że także firmy produkujące i dystrybuujące energię elektryczną zaczną generować wyższe zyski. Stanie się tak po roku 2030, kiedy źródłem ewentualnych zysków nadzwyczajnych może być system uprawnień do emisji CO₂. Ewentualne opodatkowanie tego zysku nie może jednak zniechęcać do inwestycji w sektorze. Podatek musi brać tę kwestię pod uwagę oferując odpowiednio niską stawkę i odpowiednio wysoki próg zwolnień.
Zarazem, jeżeli windfall tax zostałby w Polsce wprowadzony – zarówno w roku 2023 jak i w przyszłości, powinien mieć charakter podatku o obiegu zamkniętym. Przychody z niego powinny w całości zostać przeznaczone na przyspieszenie transformacji zeroemisyjnej w Polsce.
Jakie mogą być szacowane przychody z wprowadzenia windfall tax oraz na co rekomendujemy je przeznaczyć – przeczytają Państwo w naszym raporcie.
