Na początku obecnej dekady narracja skupiona na kosztach i zagrożeniach redukcji emisji dominowała w polskiej debacie publicznej, brakowało natomiast oceny potencjalnych korzyści z polityki klimatycznej – komentują Maciej Bukowski i Aleksander Śniegocki, współautorzy artykułu Perspektywy niskoemisyjnej transformacji w Polsce, opublikowanego przez redakcję Pol-Int.
Projekt „Niskoemisyjna Polska 2050″ miał na celu zapełnienie tej luki. Eksperci z dwóch niezależnych think tanków – Instytutu na rzecz Ekorozwoju (InE) oraz Warszawskiego Instytutu Studiów Ekonomicznych (obecnie: WiseEuropa) podjęli się przygotowania pogłębionej oceny obecnego stanu polskiej gospodarki, zaproponowania scenariuszy obniżenia jej emisyjności w długim okresie oraz oceny społeczno-gospodarczych skutków realizacji proponowanych działań dla Polski. Niniejszy artykuł przedstawia kluczowe wnioski z projektu zakończonego w 2014 roku, uzupełnione o informacje dotyczące podejścia do niskoemisyjnej transformacji w Polsce w kolejnych latach. Pełne wyniki projektu (w tym raport końcowy oraz wykorzystane w nim dane do pobrania) dostępne są w wersji polskiej oraz angielskiej na stronie www.np2050.pl.
Polskie władze od lat pozostają sceptycznie nastawione wobec ambitnej polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Kolejne rządy przywołują podobne argumenty przeciw niskoemisyjnej transformacji polskiej gospodarki: wysokie koszty redukcji emisji, niskie dochody obywateli względem państw Europy Zachodniej, brak powiązania dekarbonizacji z lokalnymi priorytetami rozwojowymi, obniżanie konkurencyjności krajowego górnictwa węgla kamiennego, które uważane jest za fundament bezpieczeństwa energetycznego Polski, a także niemożność prowadzenia przez Unię Europejską skutecznej polityki klimatycznej bez równie ambitnych działań w skali globalnej.Ostatnie ćwierćwiecze było dla Polski okresem przejścia od nieefektywnej gospodarki centralnie planowanej do modelu rynkowego, integracji europejskiej oraz konkurowania na zglobalizowanym rynku dóbr, usług i kapitału.
Pomimo trudności oraz kosztów społecznych przemian, Polsce udało się utrzymać przez cały ten okres wzrost gospodarczy pozwalający na skracanie dystansu rozwojowego do Europy Zachodniej. Istotną rolę w tym procesie odgrywała modernizacja przemysłu: wygaszanie nieefektywnych zakładów przemysłu ciężkiego, inwestycje w umaszynowienie pozostałych zakładów, rozwój nowych gałęzi przetwórstwa przemysłowego, produkujących tak samo na rozwijający się rynek wewnętrzy, jak i na eksport do innych państw Unii Europejskiej. Zgodnie z danymi Eurostatu, obecnie PKB per capita liczony w parytecie siły nabywczej kształtuje się w Polsce na poziomie 69% średniej unijnej, podczas gdy w 2004 roku było to zaledwie 49% a w 1990 ok. 33%.
Od kilku lat jednym z centralnych elementów debaty publicznej w Polsce jest ryzyko wpadnięcia w tzw. „pułapkę średniego dochodu” – zahamowanie tempa wzrostu gospodarczego w kolejnych dekadach skutkujące utrwaleniem dystansu do liderów rozwoju (Europy Północno-Zachodniej, USA). Pierwszą publikacją, która na rynku polskim podnosiła temat tego zagrożenia, był raport „2050.pl – podróż do niskoemisyjnej przyszłości”. Podkreślono tam, że ryzyko wpadnięcia w pułapkę średniego dochodu wynika z wyczerpywania się prostych zasobów napędzających wzrost w dwóch poprzednich dekadach: kopiowaniu sprawdzonych rozwiązań zagranicznych, realokacji międzysektorowej, usuwaniu nieefektywności pozostawionych w spadku po PRL, włączaniu się wielu polskich firm w europejskie i globalne łańcuchy wartości czy wykorzystaniu dużego zasobu relatywnie dobrze wykształconej oraz względnie taniej siły roboczej. Utrzymanie wysokiego tempa rozwoju do roku 2030 i później, będzie wymagało od Polski uruchomienia nowych silników rozwojowych: wzrostu innowacyjności gospodarki, efektywniejszego wykorzystania kurczących się na skutek niżu demograficznego zasobów pracy, a także poprawy jakości regulacji prawnych i praktyki działania instytucji publicznych zapewniających stabilne warunki prowadzenia działalności gospodarczej. Te konkluzje opublikowanego w 2013 roku raportu „2050.pl” wpisują się doskonale w założenia „Planu na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” zaprezentowanego przez polski rząd na początku 2016 roku.
Powyższy tekst stanowi fragment artykułu Perspektywy niskoemisyjnej transformacji w Polsce, opublikowanego przez redakcję Pol-Int. Zachęcamy do lektury całości!
Autorami artykułu są: dr Maciej Bukowski, Prezes WiseEuropa, dr Andrzej Kassenberg, Prezes Instytutu na rzecz Ekorozwoju, Aleksander Śniegocki, Kierownik projektu „Energia i Klimat” w WiseEuropa
