W 4. rocznicę wyboru D. Tuska na stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej portal gazeta.pl przeprowadził ankietę wśród ekspertów ds. polityki europejskiej oceniając jego pracę w Brukseli. W ankiecie wziął udział Wojciech Białożyt, poniżej znajduje się pełny zapis jego odpowiedzi opublikowanych przez redakcję: http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/56,114884,24238154,jakim-prezydentem-europy-byl-donald-tusk-eksperci-oceniaja.html.
Największy sukces
Utrzymanie jedności europejskiej. Od początku kadencji Donalda Tuska Unia Europejska stanęła w wobec serii kolejnych kryzysowych wydarzeń – możliwości opuszczenia strefy euro przez Grecję, napływu uchodźców do Europy, negocjacji z D. Cameronem i referendum w sprawie Brexitu, podważania praworządności w Polsce, sukcesów populistów w wielu krajach europejskich i wyboru D. Trumpa – wszystkie one uderzały w spójność Wspólnoty. Donald Tusk udanie nawigował miedzy zróżnicowanymi priorytetami poszczególnych krajów członkowskich i grup państw i przyczynił się do zapobieżenia pogłębieniu podziałów między krajami członkowskimi we wszystkich tych sprawach.
Największa porażka
Polityka migracyjna Unii Europejskiej. Pomimo upływu kilku lat od wybuchu kryzysu migracyjnego i wygaśnięcia fali uchodźców polityka migracyjna nie przestaje wywoływać konfliktów pomiędzy krajami członkowskimi i napędzać poparcia ruchów populistycznych. Donald Tusk wpłynął na obniżenie napięcia w szczególnie konfliktogennej kwestii relokacji uchodźców i przekierowywał uwagę na konieczność ochrony granic zewnętrznych, jednak Unia Europejska nadal nie znalazła takiej odpowiedzi na kwestie migracji, która miałaby poparcie wszystkich krajów członkowskich. Unia Europejska pozostaje słabo przygotowana na ewentualne kolejne fale uchodźców – to porażka Unii i jej liderów oraz kwestia, która może zagrozić spoistości, a nawet istnieniu UE w przyszłości.
Mocne strony
Donald Tusk nadał większy format polityczny stanowisku przewodniczącego Rady Europejskiej wychodząc poza biurokratyczno-neutralne ramy sprawowania funkcji przez swojego poprzednika Hermana Van Rompuya. Wielokrotnie wprowadzał do dyskusji tezy niepopularne dla brukselskiej biurokracji – ostrzegał przed zbyt słabą ochroną granic Unii przed niekontrolowanym napływem uchodźców i możliwą dezintegracją Unii w ślad za zwycięstwem narodowych egoizmów w krajach członkowskich. Nawoływał do spojrzenia na Brexit jako sygnał zmęczenia Europejczyków obecnym modelem funkcjonowania Unii oraz do dowartościowania stolic w rozwiazywaniu najbardziej palących problemów Unii. Wskazywał, że tendencja Brukseli do pogłębiania integracji europejskiej jako recepty na kryzysy jest na obecnym etapie wodą na młyn ruchów populistycznych zarzucających Unii wyalienowanie od spraw, które niepokoją Europejczyków jak obawa przed migrantami czy subiektywnie zła sytuacja na rynkach pracy. Pozostając w wielu tych sprawach w kontrze do przewodniczącego Komisji Europejskiej i mimo ograniczonych kompetencji Przewodniczącego Rady Donald Tusk nadał polityczny wymiar swojemu stanowisku w większym stopniu niż poprzednik.
Słabe strony
Wynikają one z samej natury określonego w Traktacie Lizbońskim stanowiska sprawowanego przez Donald Tuska. Koordynuje on prace Rady Europejskiej i reprezentuje Unię Europejską na zewnątrz podczas gdy głównym podmiotem władzy wykonawczej w Brukseli jest przewodniczący Komisji Europejskiej stojący na czele ponad 30 tysięcznego korpusu urzędników. Mimo nadania większego profilu politycznego swojej funkcji sprawczość i wpływ D. Tuska na kierunek spraw europejskich wyznacza ograniczony katalog kompetencji Przewodniczącego Rady w relacji do pozostałych instytucji UE.
5) wpływ na kształt i sprawy UE
Donald Tusk wielokrotnie wpłynął na bieg spraw europejskich – m.in. na porozumienie w negocjacjach nad pakietem pomocy dla Grecji co umożliwiło jej pozostanie w strefie euro oraz na wynik negocjacji Unii z Davidem Cameronem przed referendum w sprawie Brexitu, zmodyfikował też kurs Unii w polityce migracyjnej od relokacji uchodźców w obrębie UE w kierunku wzmocnienia granic zewnętrznych. Odegrał ważną rolę w podtrzymywaniu spójności Unii w obliczu jej największego kryzysu w historii.
6) stosunek do Polski
Wraz z dojściem do władzy Prawa i Sprawiedliwości Donald Tusk znalazł się w niełatwej sytuacji obserwując generalny odwrót rządu RP od modelu polityki europejskiej prowadzonego przez wszystkie wcześniejsze rządy III RP, w tym jego własny, który w polityce europejskiej starał się stać „źródłem europejskich rozwiązań, a nie problemów” jak to określił R. Sikorski w przemówieniu w Berlinie w 2011 roku. Donald Tusk jest w potrzasku miedzy otwartym wskazywaniem na podważanie spójności europejskiej w kwestiach praworządności przez rząd RP, a zostaniem ustawionym w roli „zdrajcy spraw polskich”, który dokłada się do „ingerowania” instytucji europejskich w wewnętrzne sprawy Polski.
To że Donald Tusk jest ważny dla polityki krajowej uwidoczniło się w 2017 roku po jego wyborze na drugą kadencję, który był oprotestowany rząd B. Szydło co pociągnęło za sobą pierwszy od wyborów w 2015 roku spadek sondażowego poparcia Prawa i Sprawiedliwości. Donald Tusk pozostaje symbolem proeuropejskich aspiracji Polski, a jego nieczęste i starannie przygotowane wystąpienia w Polsce odbijają się sporym echem w opinii publicznej.
Donald Tusk w roi Przewodniczącego Rady Europejskiej w oczywisty sposób reprezentuje interesy wszystkich krajów członkowskich, jednak jego działania na rzecz utrzymania jedności Unii z pewnością są w fundamentalnym interesie europejskiej Polski.
Ocena końcowa (w skali 1-6)
Ocena: 5
Donald Tusk stanął na wysokości zadań związanych z pełnieniem funkcji Przewodniczącego Rady Europejskiej w najtrudniejszym momencie dla UE od początku jej istnienia i będąc pierwszym przedstawicielem nowych krajów członkowskich UE na tak wysokim stanowisku. Zręcznie nawigował przez kolejne kryzysy i wpływał na sposób ich rozwiązywania. Jego głos jest ważny w najbardziej palących bieżących kwestiach europejskich i w sprawie przyszłości Unii. Przed D. Tuskiem ostatni rok drugiej kadencji, na który wpływ będzie miała kampania przed wyborami do Parlamentu Europejskiego i znów rosnące w siłę ruchy populistyczne i eurosceptyczne.
