Jednym z najistotniejszych tematów debaty publicznej na temat transformacji energetycznej są ostatnio rosnące ceny uprawnień do emisji CO2 w ramach systemu EU-ETS i ich wpływ na ceny energii elektrycznej. Znacznie mniej uwagi poświęca się emisjom gazów cieplarnianych z sektorów nieobjętych obecnie systemem handlu emisjami, tj. z sektorów budynków, transportu i rolnictwa, odpadów i przemysłu poza systemem EU-ETS.
Najnowszy policy brief: „ZAPOMNIANY FUNDAMENT. Budynki i efektywność energetyczna w nowej architekturze opłat za emisje w UE” autorstwa Piotra Chrzanowskiego, Aleksandra Śniegockiego i Izabeli Zygmunt poświęcony jest tym zagadnieniom.
„ZAPOMNIANY FUNDAMENT. Budynki i efektywność energetyczna w nowej architekturze opłat za emisje w UE” w skrócie:
- Emisje gazów cieplarnianych nieobjęte systemem handlu emisjami EU ETS (w tym z sektora budynków) już dziś nie są „darmowe”. Obejmuje je mechanizm zbliżony do rozwiązania znanego z Protokołu z Kioto – handel emisjami odbywa się nie między poszczególnymi firmami, lecz między rządami zobowiązanymi do realizacji wiążących krajowych celów redukcyjnych.
- Dzięki splotowi czynników regulacyjnych i rynkowych w ubiegłej dekadzie Polska nie miała systemowego problemu z osiągnięciem krajowych celów redukcji emisji z sektorów nieobjętych systemem EU ETS, nie musiała więc mierzyć się z koniecznością ponoszenia kosztów zbyt powolnych działań w tym zakresie.
- W latach 2021-2030 ta sytuacja ulegnie zmianie. Wraz z wprowadzeniem znacznie ambitniejszego celu redukcyjnego istotnie wzrośnie presja na szybką i głęboką redukcję emisji w całej gospodarce, w tym w sektorze budynków. Niezależnie od tego, czy Unia Europejska zdecyduje o poszerzeniu EU ETS na nowe sektory, czy też pozostanie przy obecnych ramach regulacyjnych, emisje gazów cieplarnianych z sektora budynków zaczną generować znaczne koszty bezpośrednio dla firm i obywateli (w przypadku poszerzenia systemu EU ETS) i dla budżetu państwa (w ramach obecnego systemu wiążących celów krajowych).
- O ile rola OZE w osiąganiu redukcji emisji jest znana i podkreślana, o tyle rola efektywności energetycznej jest często pomijana. Jednak bliższe spojrzenie na obecną architekturę unijnych narzędzi redukcji emisji oraz możliwą ich ewolucję wskazuje, że efektywność energetyczna – szczególnie ważna w sektorach dotychczas nieobjętych EU ETS – powinna być traktowana równie priorytetowo jak rozwój OZE, szczególnie w odniesieniu do sektora budynków.
- Krajowa polityka w zakresie wspierania efektywności energetycznej powinna uwzględniać całkowite koszty emisji we wszystkich sektorach oraz ich prawdopodobny przyszły wzrost wraz z dochodzeniem do neutralności klimatycznej. Ocena kosztów i korzyści zarówno narzędzi wsparcia, jak i standardów efektywności energetycznej narzucanych przez państwo, nie może opierać się jedynie na aktualnych cenach nośników energii oraz pomijać obecny i przyszły koszt emisji ze spalania paliw kopalnych. Uwzględnienie tych czynników powinno prowadzić do:
- ustalenia wyższych standardów efektywności energetycznej, np. dla budynków nowych i poddawanych przebudowie,
- premiowania inwestycji w efektywność energetyczną przynoszących większe oszczędności energii (np. głęboka termomodernizacja),
- wyprzedzającego wprowadzania krajowych narzędzi łagodzących oczekiwany przyszły wzrost kosztów wykorzystania paliw kopalnych, np. zakazu ich stosowania w nowych i modernizowanych budynkach, czy stopniowego wdrożenia krajowego opodatkowania emisji z sektorów nieobjętych systemem EU ETS.
