W krajach Europy Środkowej, w tym w Polsce, można mówić o niezrównoważonym charakterze postpandemicznego ożywienia, w którym moce wytwórcze są wykorzystywane do granic możliwości, a firmy – tak usługowe jak przemysłowe – mogą podnosić ceny bez obaw o utratę klientów – piszą w raporcie „Inflationomics – Inflacja w czasach kryzysów” Maciej Bukowski oraz Krzysztof Bocian.
To pierwszy z serii czterech policy briefów, odpowiadający na pytania: skąd wzięła się inflacja oraz jak sobie z nią radzić? Cały raport dostępny jest w tutaj: [LINK]
Jakie są przyczyny inflacji?
Czy główną przyczyną inflacji jest wojna tocząca się na terenie naszego sąsiada – Ukrainy? Jaki wpływ na wzrost inflacji mają wydarzenia geopolityczne i czy jest on aż tak znaczący? To nie wojna w Ukrainie, a złożenie ekspansywnej polityki fiskalnej i monetarnej oraz innych decyzji polityki publicznej, podejmowanych w sytuacji, gdy gospodarka stopniowo zaczęła przejawiać oznaki przegrzewania się (zarówno przed pandemią COVID19 jak i w jej trakcie i po jej zakończeniu) są głównym źródłem ponadprzeciętnie wysokiej inflacji w Polsce. To co wywołała agresja rosyjska na Ukrainę to kryzys energetyczny i bardzo szybki wzrost cen węgla, gazu i ropy w pierwszym kwartale 2022 roku. Przy czym jego stopień wpływu na gospodarki krajowe na świecie jest zróżnicowany – mówi Maciej Bukowski.
Pogodzenie polityki podatkowej i pieniężnej wyzwaniem dla zwalczania inflacji
W perspektywie lat 2022-2025 największym wyzwaniem wydaje się być uniknięcie konfliktu między polityką fiskalną rządu, a polityką monetarną banku centralnego. Planowany przez rząd w roku 2022 deficyt rzędu 5% PKB wynika z działań wojennych na Ukrainie oraz polityki krajowej obejmującej wysokie transfery socjalne i zmiany w podatkach pośrednich. Wiele wskazuje na to, że należy liczyć się z kolejnymi działaniami podtrzymującymi wysoki popyt. Powoduje to, że skuteczność zacieśniania monetarnego jest osłabiana polityką fiskalną, która trwale zwiększa deficyt przez np. wzrost wydatków zbrojeniowych nie oferując realnej perspektywy zmniejszenia wydatków budżetowych.
Jak temu zaradzić?
Rozwiązaniem wydaje się uzupełnienie zmian w podatkach bezpośrednich („Polski Ład”) reformami w podatkach pośrednich zwiększającymi dochody z nich o ok. 3-4% PKB. Można to osiągnąć przez ujednolicenie podatku VAT na poziomie 22-25% oraz znaczący wzrost podatków akcyzowych nałożonych na używki (alkohol, papierosy itp.), luksusowe dobra trwałe (np. duże samochody) czy dobra o niskiej elastyczności popytu (akcyza na paliwa).
Unia Europejska a energetyczne konsekwencje wojny
W ciągu kilku ostatnich miesięcy wzrost kosztów energii i paliw zaczął być widocznym składnikiem europejskiej inflacji. A przecież celem UE jest uniezależnienie się – gospodarcze i strategiczne – od importu surowców zagranicznych najpóźniej do roku 2050. Ma to być możliwe po pierwsze dzięki dekarbonizacji europejskiej gospodarki, a po drugie dzięki budowie gospodarki o obiegu zamkniętym. Bardzo wysokie ceny energii szkodzą gospodarce. Zgodnie z szacunkami Europejskiego Banku Centralnego wzrost cen w skali porównywalnej z obserwowanym dziś może zmniejszyć dynamikę PKB w Europie o około 0,5 punktu procentowego, podminowując konkurencyjność międzynarodową tych przedsiębiorstw europejskich, które funkcjonują w branżach energochłonnych.
Szok zewnętrzy i jej wpływ na inflację
W odróżnieniu od innych państw UE szokom zewnętrznym dotykającym przede wszystkim rynek energii a pośrednio także rynek żywności, przypisać można zaledwie ok. 20-30% obecnie obserwowanej w Polsce inflacji. Jednak w związku z ryzykiem przedłużania się działań wojennych na Ukrainie także na okres zimowy może okazać się, że najbliższe kilkanaście miesięcy będzie energetycznie trudne.
