Norwegia uchodzi za ojczyznę technologii CCS, toteż dla każdej osoby związanej zawodowo z ich wdrażaniem, kraj ten powinien być obowiązkowym celem odwiedzin. Pod koniec czerwca 2023 roku, w ramach projektu CCS4CEE, odbyła się wizyta studyjna z udziałem partnerów projektu oraz grupy interesariuszy z Europy Środkowo-Wschodniej. Większość z nich miała po raz pierwszy ujrzeć na własne oczy zakłady stosujące CCS i przede wszystkim miejsce składowania wyłapanego dwutlenku węgla, terminal Northern Lights.
Dzień 1
Spotkaliśmy się wszyscy w Oslo, gdzie pierwszego pełnego dnia wycieczki odbył się warsztat poprowadzony przez głównego organizatora wyjazdu, fundację Bellona. Była to okazja, żebyśmy mogli się lepiej poznać i dowiedzieć, z jakimi oczekiwaniami każdy przyleciał do Norwegii. Uczestnicy reprezentowali różne środowiska, dlatego też prezentacje wygłoszone tego dnia miały na celu wyrównać poziom wiedzy na temat stanu technologii CCS w Europie. Prezentowali kolejno: Michał Wendołowski (Bellona Europa), Truls Jemtland (Celsio) i Szczepan Polak (Equinor). Ponadto Kamil Laskowski (WiseEuropa) przeprowadził rozmowę z Eivindem Berstadem (Bellona Foundation), zaś Ervinas Škikūnas (Civitta) moderował panel dyskusyjny z udziałem: Hanne Rolén (Aker Carbon Capture), Andersa Melhusa (Altera Infrastructure) i Eirika Falcka da Silvy (Sintef).
Na ostatnich wydarzeniach w ramach projektu CCS4CEE coraz częściej dotykana jest kwestia społecznej akceptacji. To zagadnienie regularnie przewijało się zarówno wśród podawanych przez interesariuszy oczekiwań względem wizyty studyjnej (w kontekście lekcji wyniesionych z Norwegii), jak i głównych barier dla rozwoju technologii CCS w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (obok barier legislacyjnych i finansowych). Swoimi doświadczeniami w tym zakresie podzielili się również prezentujący.
Po lunchu zostaliśmy przewiezieni do oddalonej o 150 km na południe od Oslo miejscowości Porsgrunn.
Dzień 2
Kolejny dzień minął pod znakiem wizyty w cementowni Norcem w Brevik, należącej do Heidelberg Materials, jednego z największych światowych producentów materiałów budowlanych. Firma jest w trakcie budowy instalacji wychwytywania dwutlenku węgla w ramach projektu Longship, a także dostawcą wychwyconego dwutlenku węgla do składowania, który ma być obsługiwany przez terminal Northern Lights. Z prezentacji dowiedzieć się można było, jak wygląda cementownia z lotu ptaka, w jaki sposób powstaje cement i jak można ograniczyć emisje C02. Wielu uczestników wycieczki reprezentowało branżę cementową, toteż nie zabrakło na koniec pytań od zainteresowanych wymianą doświadczeń. Co ciekawe, cementownia była już odwiedzana prze ważne osobistości, w tym członków norweskiej rodziny królewskiej. Poziom świadomości tematu w społeczeństwie jest również w Norwegii na tyle wysoki, że lokalne media często i chętnie o nim piszą i mówią.
Po południu przenieśliśmy się do Bergen.
Dzień 3
To był kulminacyjny punkt wyjazdu – ostatniego oficjalnego dnia wizyty odwiedziliśmy powstający terminal Northern Lights w Øygarden. Jest on częścią wspieranego przez norweski rząd projektu Longship. Dwutlenek węgla będzie tu zatłaczany do zbiornika znajdującego się 2600 metrów pod dnem morskim. Projekt osiągnie gotowość operacyjną w 2024 roku, następnie będzie poszerzony o kolejną fazę. Pomimo udzielania wsparcia, państwo nie oczekuje zwrotu. Terminal Northern Lights stanowi poniekąd atrakcję turystyczną, stąd też powstało tu centrum informacyjne wyposażone w salę do spotkań i prezentacji.
Dwutlenek węgla będzie zwożony w to miejsce łodziami, które będą przypływać raz na cztery dni. Warto wspomnieć, że taka łódź będzie największą tego typu łodzią na świecie przeznaczoną do transportu C02. Jednak żeby usługa świadczona przez spółkę Northern Lights (należącą do Equinor, Shell i TotalEnergie) była konkurencyjna, transport musi odbywać się zarówno drogą morską, jak i lądową, za pomocą rurociągów.
Obecnie w Norwegii powstaje znacznie więcej miejsc przeznaczonych do składowania C02. Około 5 jest na etapie przyznawania licencji, co powinno w pewnym stopniu odblokować norweski potencjał.
W Øygarden mieliśmy okazję zarówno wysłuchać prezentacji, z której dowiedzieliśmy się powyższego, jak i obejrzeć z bliska powstające tu instalacje. Było to idealne zwieńczenie tych kilku dni w Norwegii, skąd każdy z pewnością wyniósł dużo nowej i praktycznej wiedzy, która, miejmy nadzieję, zakiełkuje teraz w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
***
Wizyta studyjna odbyła się w ramach projektu CCS4CEE, który dąży do wznowienia dyskusji na temat wdrożenia technologii CCS w regionie Europy Środkowo-Wschodniej w długim okresie. Miała ona na celu zaprezentowanie projektów CCS realizowanych obecnie w Norwegii grupie wybranych 39 interesariuszy z regionu Europy Środkowo-Wschodniej, w tym przedstawicielom władz krajowych i lokalnych, przemysłu, społeczeństwa obywatelskiego i środowisk akademickich.Celem organizatorów było zapoznanie interesariuszy z rozwojem każdego etapu łańcucha wartości CCS, a także zaproszenie ich do dyskusji na temat wniosków wyciągniętych z norweskich doświadczeń z CCS, które można zastosować w Europie Środkowo-Wschodniej. Wyjazd zorganizowała Bellona Europa we współpracy z Gassnova. Fundacja WiseEuropa odpowiadała za zaproszenie interesariuszy z Polski.
