Transformacja jedynie unijnej gospodarki będzie niewystarczająca by powstrzymać zmiany klimatu. Wyzwaniem jest rozszerzenie tego procesu na państwa trzecie i wykorzystanie szansy przez Europę Środkowo-Wschodnią na zmianę pozycji w łańcuchu dostaw. Zielona transformacja pozwoli przejąć produkcję przemysłową i zwiększyć udziały w rynku – piszą autorzy raportu Równowaga kierunkowa. Jak pogodzić cele polityki handlowej, klimatycznej i przemysłowej UE: Tymoteusz Goździk, Kamil Laskowski i Wojciech Lewandowski.
Publikacja stanowi syntezę trzech raportów dotyczących polityki handlowej Unii Europejskiej w perspektywie proponowanych zmian w unijnym prawie klimatycznym. Wcześniejsze publikacje – „Zielony realizm”, „Zielony zwrot” i „Europejski mechanizm dostosowania cen CO2 na granicy (CBAM)” – dotykały kwestii związanych z zależnościami pomiędzy polityką handlową, środowiskową i przemysłową. Jednocześnie staraliśmy się uwzględnić specyficzną perspektywę państw regionu Europy Środkowej i Wschodniej na te zagadnienia i połączyć ją z pragmatycznym podejściem do konstruowania postulatów polityki publicznej. W tym opracowaniu zebraliśmy najważniejsze wnioski z dotychczasowych ustaleń i tematykę „zielonego handlu” zaprezentowaliśmy w sposób kompleksowy.
Motywem przewodnim naszej analizy było dostrzeżenie powiązań pomiędzy różnymi obszarami polityk UE i zwrócenie uwagi na pewne nieuchronne napięcia i sprzeczności pojawiające się w związku z rozbieżnościami między celami realizowanymi w różnych obszarach. Z jednej strony Unii Europejska zobowiązana jest na mocy traktatów do prowadzenia polityki handlowej charakteryzującej się promocją i realizacją idei wolnego handlu. Z drugiej strony UE powinna zmierzać do ochrony konkurencyjności europejskiego przemysłu i zapewnienia korzystnych warunków dla jego rozwoju. W kontekście prowadzenia polityki klimatycznej, wiąże się to z koniecznością poniesienia kosztów związanych z zieloną transformacją. Bez wprowadzenia odpowiednich narzędzi i środków umożliwiających wyrównanie pozycji konkurencyjnej między producentami z UE i z państw trzecich zagrożona będzie nie tylko konkurencyjność kosztowa, ale też cele polityki klimatycznej, jeśli z przenoszeniem produkcji poza UE wiązać się będzie światowy wzrost emisji.
Postanowiliśmy przedstawić niedawne inicjatywy legislacyjne i polityczne związane z polityką handlową przez pryzmat dwóch celów: (1) jej „zazieleniania” poprzez wprowadzanie nowych warunków odnoszących się do ochrony środowiska i celów klimatycznych, oraz (2) wyrównywania pozycji konkurencyjnej europejskich producentów w łańcuchach wartości. Następnie przyjęliśmy perspektywę państw Europy Środkowo-Wschodniej na te dwa zjawiska i przedstawiliśmy wpływ omawianych zmian w kontekście pozycji producentów z naszej części UE w globalnych łańcuchach wartości. Na powyższe założenia nałożyły się wydarzenia ostatnich miesięcy wyznaczające nowy kontekst myślenia o roli i celach polityki handlowej UE.
Pandemia i wojna na wschodniej granicy UE jasno wskazały potrzebę zwiększenia samodzielności UE. Realizacja postulatów zielonego handlu może stanowić jeden ze sposobów na wprowadzenie koniecznych zmian w zakresie wzmocnienia odporności UE na szoki zewnętrzne. W tym opracowaniu prezentujemy podsumowanie naszych ustaleń i główne wnioski płynące z przeprowadzonej analizy zarówno pod kątem działań władz państwowych na szczeblu krajowym i UE, jak i podmiotów prywatnych.
