KPO może przyspieszyć zieloną transformację Polski. Przewidziane w planie pieniądze na dekarbonizację polskiej gospodarki powinny być przeznaczone na inwestycje w bezpieczeństwo, w tym energetyczne, i niezależność surowcową Polski. Im większe ambicje w tym względzie, tym spokojniej Polska mogłaby szykować się do nadchodzących kryzysów energetycznych związanych z mniejszą dostępnością gazu, ropy i węgla na rynkach światowych – piszą Krzysztof Bocian, Wojciech Lewandowski, Maciej Sychowiec i Aleksandra Wójtowicz, autorzy raportu W pół kroku. Przeciętny poziom ambicji Krajowego Planu Odbudowy ryzykiem dla jego sukcesu.
Opóźnienie w akceptacji Krajowego Planu Odbudowy (KPO) sprawiło, że będzie on wdrażany w odmiennym otoczeniu makroekonomicznym niż pierwotnie zakładano. Na szczeblu europejskim pomysł na KPO powstał jako sposób stymulowania gospodarek państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) po pandemii Covid-19. Jednak jedenastomiesięczne opóźnienie w przyjęciu polskiego KPO wpłynęło na zmianę realiów zewnętrznych, w jakich będzie on wdrażany, a także jego funkcję. Z perspektywy makroekonomicznej polskie KPO zostało zaakceptowane w trudnym momencie spowodowanym wysoką inflacją, wzrostem stóp procentowych oraz osłabieniem złotego. Przełożyło się to na zwiększenie atrakcyjności środków pożyczkowych przewidzianych jako część składowa tego instrumentu.
Założenie było inne
Mając na uwadze obecną sytuację geopolityczną, późną akceptację i ograniczenia czasowe KPO, dokument ten nie powinien być postrzegany wyłącznie jako środek prowadzący do odbudowy gospodarczej po pandemii, lecz także jako inwestycja w bezpieczeństwo strategiczne Polski. Dla poprawy długoterminowego bezpieczeństwa strategicznego Polski inwestycje przewidziane w KPO powinny w zdecydowany sposób wspierać zeroemisyjną transformację naszej gospodarki. W obecnej sytuacji geopolitycznej, wobec kryzysu energetycznego, widma recesji i trudnych warunków makroekonomicznych, uniezależnienie się od paliw kopalnych i ich importu powinno stać się priorytetowym obszarem działań państwa. Sposób prowadzenia polityki publicznej w Polsce w tym kontekście, w połączeniu z długoletnimi zaniedbaniami transformacji energetycznej, powinien stać się impulsem do bardziej ambitnych działań i wykorzystania możliwie największej puli z przewidzianych środków na inwestycje związane z adaptacją i mitygacją wobec zmian klimatu. Nieznacznie wyższy poziom ambicji polskiego KPO w stosunku do wymogów prawnych (43% wobec obowiązkowych 37%), jest zbyt nisko zawieszoną poprzeczką.
Nadrabianie opóźnień
Reformy i inwestycje, które pojawiają się w KPO wynikają głównie z nadrabiania opóźnień. Zapisy takie, jak liberalizacja 10H w odniesieniu do lądowych farm wiatrowych, opłaty rejestracyjne, czy podatek od posiadania pojazdów spalinowych pomogą szybciej nadgonić standardy od lat funkcjonujące w innych krajach UE, niż wprowadzić innowacyjne rozwiązania w porównaniu z pozostałymi państwami członkowskimi. Jednocześnie, środki przeznaczane na kosztowne inwestycje, jak rozwijanie wiatrowych farm morskich, czy inwestycje w wodór, mogłyby być przeznaczone na bardziej efektywną „zieloną” termomodernizację, wsparcie dla OZE na poziomie lokalnym (społeczności energetyczne) lub intensywniejszą dekarbonizację przemysłu.
Niezbędność KPO
Polski KPO jest znacznie poniżej potrzebnego poziomu ambicji, ale nie odbiega od planów w innych krajach UE. Nasza analiza planów w innych państwach członkowskich wskazuje, że dotychczasowe projekty KPO dla innych państw są również dalekie od wysokiego poziomu ambicji w odniesieniu do „zielonej odbudowy”. Może to sugerować, że potencjał KPO nie jest w pełni wykorzystywany, jednak w przypadku Polski nie może stać się to wymówką dla braku oczekiwanego efektu przyspieszenia transformacji i nadrobienia zaległości względem reszty UE. KPO zostało już i tak dostatecznie opóźnione, żeby Polska mogła sobie pozwolić na realizowanie średnio ambitnego planu w przeciętnie udany sposób. Wdrażanie KPO w Polsce musi być skuteczne i doprowadzić do długotrwałej poprawy naszej sytuacji w kontekście dekarbonizacji.
