Obecna faza epidemii koronawirusa w Europie i w Polsce kończy się. Szczyt zakażeń jest już za nami, a do połowy maja można spodziewać się wygaszenia ich do poziomu tła. Stopa bezrobocia oraz zadłużenie przedsiębiorców i państwa wzrasta. To dobry czas zatem na przywracanie obiegu gospodarczego. Jednak wiele wskazuje na to, że przez dłuższy okres funkcjonowanie światowej gospodarki będzie odbywać się na innych zasadach niż dotychczas. Jak wyprowadzić gospodarkę Polski na prostą po epidemii COVID-19? Odpowiada raport: „Orzeł z popiołów, Gospodarka po COVID-19” autorstwa Macieja Bukowskiego, prezesa Instytutu WiseEuropa, zrealizowany w partnerstwie z Fundacją Przyjazny Kraj.
Dotychczasowe działania rządu polskiego miały za zadanie nie dopuścić do fali bankructw wśród dotkniętych kryzysem firm. Drugim priorytetem było dostarczenie gospodarce płynności. Polski rząd postępował w tym względzie analogicznie do innych państw OECD, które wykorzystały w tym celu podobne instrumentarium makroekonomiczne tj. zaciągnięcie długu publicznego uzupełnione przez luzowanie monetarne czyli wykup rządowych obligacji przez banki centralne. Wprowadzenie takich pakietów jest konieczne w krótkim okresie, ale też trudne do utrzymania w dłuższym czasie. Tworzy to ryzyka makroekonomiczne tj. inflacji, stagnacji produktywności, niewypłacalności sektora publicznego i niepożądane efekty mikroekonomiczne m.in. w systemie bankowym. Powszechne stosowanie tych pakietów i efekty (również negatywne) jakie przynoszą wymusza, aby szybko i trwale przywrócić względnie normalną aktywność gospodarczą, w tym również zaprzestanie administracyjnego lockdownu jako głównego rozwiązania na radzenie sobie z epidemią. Strategie, które przynoszą rozwiązania w krótkim okresie nie muszą być jednak skuteczne w przekroju całego roku czy kilku lat.
Plan dla Polski – trzy etapy działań wychodzenia z kryzysu
Obserwując wzorce zakażeń, postęp wiedzy medycznej oraz biorąc pod uwagę koszty ekonomiczne poszczególnych interwencji należy zmienić dzisiejszą taktykę jak najszybciej, przywracając równowagę w gospodarce. Wychodząc z analizy dziesięciu przesłanek opisanych w raporcie opracowanie podaje rekomendacje jak wyprowadzić gospodarkę Polski z kryzysu. Plan działania zakłada realizację trzech faz wyjścia tj. działania krótkookresowe, średniookresowe i długookresowe.
Działania krótkookresowe
Podejście krótkookresowe dotyczy zasad podwyższonych standardów bezpieczeństwa i higieny pracy m.in. mierzenia temperatury przed przystąpieniem do pracy we wspólnej przestrzeni i odsyłanie osób potencjalnie zakażonych oraz wprowadzenie wymogu zapewnienia i stosowania środków dezynfekcyjnych dla pracowników i klientów, co już się dzieje.
Działania średniookresowe
Aktywności średniookresowe pozwolą natomiast na przywrócenie polskiej gospodarki na normalne tory funkcjonowania, co wymaga nie tylko zniesienia np. restrykcyjnych zakazów gromadzenia się, indywidualnej mobilności i zakazów nałożonych na biznes, ale przede wszystkim przekonania przedsiębiorców i obywateli, że te działania mają charakter trwały. Istnieje również zagrożenie, że po zakończeniu obecnej fazy epidemii będzie utrzymywał się bardzo wysoki poziom niepewności z czego będzie wynikało zahamowanie działań inwestycyjnych firm oraz skłonności indywidualnych gospodarstw domowych do konsumpcji. Rolą działań prowadzonych od lipca 2020 do końca roku powinno więc być przygotowanie całego systemu społeczno-gospodarczego na ewentualnie zwiększoną liczbę przypadków COVID-19 jesienią i zimą oraz podjęcie działań stymulujących popyt konsumpcyjny i inwestycyjny w gospodarce. Oczekiwanie przez obywateli i przedsiębiorców powrotu epidemii jesienią i długiego kryzysu gospodarczego mogą przyczynić się do wydłużenia recesji o wiele miesięcy.
Zatem koniecznym elementem polityki publicznej wykraczającym poza dotychczasowe tarcze antykryzysowe powinno być rozwinięcie i realne wdrożenie do jesieni możliwości testowania co najmniej 400tys. osób tygodniowo, a zarazem doposażenie ochrony zdrowia i wdrożenie w niej zmian proceduralnych i organizacyjnych znacząco redukujących problem transmisji zakażeń na grupy wrażliwe. Jednocześnie wdrożone muszą być fiskalne pakiety stymulacyjne obejmujące inwestycje publiczne, ulgi podatkowe oraz reformy regulacyjne ułatwiające gospodarce szybkie wyjście z recesji w perspektywie najbliższego roku.
Działania długookresowe
Wyzwaniem dla polityki pokryzysowej będzie pogodzenie potrzeb bieżącej stymulacji fiskalnej z bardziej długotrwałymi celami polityki publicznej (np. europejskiego Nowego Zielonego Ładu, czy Agendy Cyfrowej) przy jednoczesnym zrównoważeniu sprzecznych interesów różnych grup (np. pracujących i emerytów, pracowników sektora przemysłowego i górniczego, bezrobotnych i zatrudnionych itp.). Epidemia przynosi jednak nie tylko wyzwania, ale i szanse rozwojowe, które należy wykorzystać. Błędem byłoby wyjście z założenia, że podstawowym celem polityki gospodarczej w okresie pokryzysowym powinno być przywrócenie status quo z końca roku 2019. Nie pozwolą na to ani zmiany zachodzące w gospodarce globalnej, ani procesy wewnątrzkrajowe. Kraje, które najlepiej wykorzystają najbliższe dwa lata na dokonanie reform strukturalnych będą najlepiej przygotowane do świata post-COVID.
Raport „Orzeł z popiołów, Gospodarka po COVID-19” autorstwa Macieja Bukowskiego, prezesa Instytutu WiseEuropa, został zrealizowany w partnerstwie z Fundacją Przyjazny Kraj.