Mniej znaczy więcej. Rola efektywności energetycznej w transformacji do neutralności klimatycznej
Streszczenie:
- Poprawa efektywności energetycznej jest najbardziej efektywnym kosztowo sposobem zaspokojenia zapotrzebowania na energię wobec zachodzącej transformacji energetycznej.
- Dotyczy to porównania inwestycji w efektywność energetyczną zarówno ze wzrostem produkcji energii z czystych źródeł, jak i z brakiem działań i dalszym korzystaniem z węgla do produkcji energii elektrycznej i ciepła.
- Prawidłowość tę potwierdzają obliczenia dokonane dla energii elektrycznej zużywanej przez sprzęty wykorzystywane przez gospodarstwa domowe i firmy usługowe, energii cieplnej wytwarzanej z węgla w celu ogrzania budynków mieszkalnych oraz energii wykorzystywanej do wytwarzania ciepła procesowego w przemyśle.
- Obniżenie zapotrzebowania na energię elektryczną zużywaną przez urządzenia oświetleniowe i chłodnicze w gospodarstwach domowych i firmach usługowych o 1 megawatogodzinę (1 MWh) dzięki zastosowaniu bardziej energooszczędnych sprzętów będzie się wiązać z kosztem 97 PLN średnio w latach 2021-2030. Wytworzenie tej samej ilości energii z odnawialnych źródeł będzie trzykrotnie droższe (299 PLN), natomiast koszt wyprodukowania tej ilości energii w istniejącej elektrowni węglowej wyniesie 320 PLN. Dla porównania, typowe gospodarstwo domowe w Polsce zużywa rocznie ok. 2 MWh.
- Poprawa parametrów energetycznych budynku obniżająca jego zapotrzebowanie na ciepło będzie w analizowanym okresie 2021-2030 kosztować średnio 52 PLN za każdy gigadżul (1 GJ – tyle ciepła zużywa typowy dom przed modernizacją energetyczną w ciągu 3 dni sezonu grzewczego) zaoszczędzonej energii cieplnej. Koszt wytworzenia tej samej ilości ciepła z węgla spalonego w domowym kotle, z uwzględnieniem kosztu zakupu i utrzymania kotła, to obecnie 63 PLN/GJ. W związku z planowanym obciążeniem emisji z budynków opłatami za emisje, do 2030 r. koszt ten może wzrosnąć do 103 PLN/GJ. Zastąpienie kotła węglowego pompą ciepła bez wcześniejszej modernizacji energetycznej budynku wiąże się z porównywalnym kosztem, wynoszącym 105 PLN/GJ. Natomiast koszt kompleksowego przejścia na zeroemisyjne ogrzewanie budynku przez połączenie głębokiej modernizacji energetycznej i elektryfikacji ogrzewania to 88 PLN/GJ.
- W przemyśle ograniczenie zapotrzebowania na energię o 1 GJ w procesach niskotemperaturowych dzięki zastosowaniu bardziej efektywnych urządzeń i wykorzystaniu ciepła odpadowego wiąże się z kosztem 33 PLN. Koszt wytworzenia 1 GJ ciepła dla tych samych procesów w wariancie braku działań i dalszego korzystania z węgla wynosi w analizowanym okresie 75 PLN. Wyeliminowanie węgla dzięki zastosowaniu zeroemisyjnego źródła ciepła, tj. wielkoskalowej pompy ciepła, bez działań poprawiających efektywność energetyczną, to koszt 86 PLN/GJ. Natomiast kompleksowe rozwiązanie obejmujące poprawę efektywności i zaspokojenie pozostałego zapotrzebowania na energię za pomocą pompy ciepła wiąże się z kosztem 74 PLN na 1 GJ.
- Transformacja w kierunku neutralności klimatycznej wiąże się z powszechnym wykorzystaniem energii elektrycznej do produkcji ciepła oraz napędzania pojazdów. W trudnych do elektryfikacji sektorach paliwa kopalne będą zastępowane zeroemisyjnym wodorem, w tym wytwarzanym w procesie elektrolizy. Doprowadzi to do szybkiego wzrostu zapotrzebowania na odnawialną energię elektryczną w nowych dziedzinach, gdzie nie była do tej pory wykorzystywana. Bez poprawy efektywności energetycznej rozbudowa odnawialnych mocy wytwórczych w tempie, które pozwoliłoby zaspokoić to rosnące zapotrzebowanie, będzie wyzwaniem ze względu na bariery dotyczące dostępności surowców, przestrzeni i wykwalifikowanej siły roboczej, czas trwania procedur administracyjnych, ograniczenia sieci energetycznych itd. Wykorzystanie potencjału efektywności energetycznej jest warunkiem koniecznym przeprowadzenia transformacji energetycznej w tempie wynikającym z celów klimatycznych UE.
- Zaniechanie poprawy efektywności energetycznej będzie generowało wysokie koszty produkcji energii i opłat za emisje dla całego społeczeństwa. Przykładowo, niezrealizowanie założeń dotyczących poprawy efektywności energetycznej w przemyśle i budynkach w zakresie przewidzianym w Krajowym Planie na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK) spowoduje konieczność poniesienia dodatkowych kosztów, które do 2030 r. osiągną poziom 11 mld PLN rocznie. W całym okresie 2021-2030 skumulowana wartość dodatkowych wydatków, których można uniknąć dzięki poprawie efektywności, osiągnie 51 mld PLN. Warto przy tym zaznaczyć, że przedstawione w KPEiK zamierzenia dotyczące poprawy efektywności energetycznej są dalece niewystarczające w kontekście nowych celów klimatycznych UE.
Rekomendacje
- polityka publiczna w obszarze efektywności energetycznej powinna kompleksowo uwzględniać rachunek kosztów i korzyści z poprawy efektywności energetycznej w średnim i długim okresie
- kształtując instrumenty wsparcia i narzędzia regulacyjne, takie jak standardy efektywności, należy uwzględniać średnio- i długookresowe cele, tj. konieczność ograniczenia zapotrzebowania na energię do 2030 r. w skali całej UE o co najmniej 9% w stosunku do prognoz z 2020 r., oraz cel neutralności klimatycznej, którą Unia Europejska zobowiązała się osiągnąć najpóźniej do połowy wieku
- niezbędne są finansowe instrumenty wsparcia, które ułatwią inwestowanie w poprawę efektywności energetycznej: dotacje w przypadku gospodarstw domowych oraz instrumenty zwrotne w przypadku przedsiębiorstw, przy czym przedsiębiorstwa powinny mieć także dostęp do subsydiów w przypadku wdrażania rozwiązań innowacyjnych
- instrumenty wsparcia powinny premiować kompleksowe i głębokie modernizacje energetyczne i inne działania skutkujące znaczącym ograniczeniem zapotrzebowania na energię, ponieważ to one są najbardziej opłacalne w długim okresie
- instrumentom wsparcia muszą towarzyszyć klarowne instrumenty regulacyjne, tj. coraz wyższe obowiązkowe standardy efektywności energetycznej
- niezbędne są także działania podnoszące świadomość na temat dostępnych rozwiązań i najlepszych praktyk, dostępnych mechanizmów wsparcia, rachunku ekonomicznego inwestycji w poprawę efektywności energetycznej oraz unijnych celów i polityk dotyczących efektywności energetycznej
- do wykorzystania potencjału poprawy efektywności energetycznej w gospodarce potrzebni będą wykwalifikowani fachowcy, dlatego celem polityki publicznej powinno być także zapewnienie odpowiedniej liczby pracowników posiadających potrzebne umiejętności. Kwalifikacje związane z efektywnością energetyczną mogą być obiecującym kierunkiem przekwalifikowania dla osób odchodzących z pracy w sektorach związanych z paliwami kopalnymi
Pełna treść policy briefu dostępna poniżej:
