Kraje Europy Środkowo-Wschodniej powinny zmienić nastawienie do zielonego handlu i przeprowadzić „zielony zwrot” na skalę regionalną. Przyspieszenie tempa zielonej transformacji poprawi pozycję konkurencyjną producentów z regionu i przyniesie im korzyści ekonomiczne. Muszą się oni jednak mocniej skupić na kwestiach środowiskowych w swojej działalności – piszą autorzy raportu „Zielony zwrot. Zmiany regulacyjne w procesie zazieleniania unijnej polityki handlowej”: Kamil Laskowski i Wojciech Lewandowski.
Unia Europejska, która należy do największych graczy w światowym handlu, w dalszym ciągu jest w stanie wywierać istotny wpływ na reguły i zasady obowiązujące w globalnej wymianie towarów i usług. Wpływ ten był wykorzystany przez UE głównie w celu zapewnienia dostępu do nowych rynków i promowania demokracji w połączeniu z podejściem wolnorynkowym na całym świecie.
Wskazana powyżej koncepcja, określana również jako wiara w Wandel durch Handel, w ostatnim czasie stała się przedmiotem krytyki ze strony specjalistów zaniepokojonych powiązaniami handlowymi UE z Rosją w kontekście inwazji tego kraju na Ukrainę. Najważniejszy argument tej krytyki odnosi się do naiwności takiego podejścia i życzeniowego myślenia jego zwolenników. Podstawowe założenie idei Wandel durch Handel można określić jako przekonanie o transformacyjnej roli otwartego handlu i globalizacji w osłabianiu reżimów autorytarnych. Jednocześnie ścisłe powiązania gospodarcze UE i jej partnerów handlowych byłyby korzystne zarówno dla przedsiębiorstw z UE, jak również gospodarek lokalnych. Agresja Rosji wykazała, że takie podejście ma ograniczony wpływ na reżimy autorytarne i wzmacnianie demokracji w krajach, z którymi UE prowadziła wymianę handlową.
Całkowite zdyskredytowanie tej koncepcji i rezygnacja z jej wdrożenia nie byłyby jednak najlepszym rozwiązaniem. Zasługuje ona na dokładniejszą analizę w kontekście największego potencjału unijnej polityki handlowej – jej wpływu na zrównoważony rozwój i Wandel durch Handel w „zielonej” postaci. Wymagania dotyczące zrównoważonego rozwoju mogłyby mieć transformacyjny wpływ na partnerów handlowych UE. Do niedawna jednak UE, a zwłaszcza Komisja Europejska, wykazywała bardzo niechętne nastawienie do tej drogi i wyrażenia zgody na zakłócenie tradycyjnych celów polityki handlowej przez zrównoważone cele polityki klimatycznej. Jak wskazano powyżej, nastawienie to ulega obecnie zmianie, a tę zmianę stanowiska Komisji Europejskiej można było zaobserwować w przeprowadzonym przez nią ostatnio przeglądzie polityki handlowej i komunikacie w sprawie bardziej stanowczego i skutecznego egzekwowania postanowień dotyczących zrównoważonego rozwoju w nowych umowach handlowych. Kwestie dotyczące zrównoważonego charakteru handlu zostały tu znacznie bardziej wyeksponowane niż w poprzednich wersjach takich dokumentów. Można oczekiwać, że ostatnie inicjatywy legislacyjne Komisji będą miały na nie nawet jeszcze większy wpływ.
Nasz dokument przedstawia omawiane kwestie z perspektywy Europy Środkowo-Wschodniej oraz zawiera kompleksowy przegląd najistotniejszych inicjatyw legislacyjnych Komisji Europejskiej. Naszym celem jest wykazanie, że efekt tych inicjatyw będzie długofalowy i stabilny, ale sukces „zielonego zwrotu” będzie zależał od ich trwałości. Już w tej chwili można jednak pokazać, jakie konsekwencje zmiana ta będzie miała dla uczestników rynku, w tym przedsiębiorstw transgranicznych i krajowych firm przemysłowych.
