Energia wiatrowa to coraz istotniejszy składnik miksu energetycznego współczesnych gospodarek. Od rozwoju instalacji wiatrowych, zarówno tych na morzu, jak i tych na lądzie, w dużej mierze zależeć będzie przebieg i powodzenie transformacji energetycznej.
Rozwój energii wiatrowej hamowany jest jednak przez obawy społeczne, które niejednokrotnie skutkują utrudnieniami na poziomie prawnym. Na przykład w Polsce przez długi czas obowiązywała rygorystyczna zasada 10H dotycząca minimalnej odległości wiatraków od zabudowań, a nad odpowiednią odległością wciąż trwa debata.
Głos społeczeństwa nie powinien jednak być traktowany jak przykra przeszkoda, lecz jako wkład do debaty publicznej i lekcja demokracji w praktyce. Wyzwanie to podejmuje zespół analityczny WiseEuropa, który w badaniu pt. Wind4Bio: podnoszenie akceptacji społecznej dla energii wiatrowej gromadzi wnioski i przygląda się dobrym praktykom z zakresu społecznych konsultacji w obszarze energetyki wiatrowej. Nasi analitycy współpracują z partnerami akademickimi i społecznymi w Grecji i Łotwie, a projekt wspiera finansowo Europejska Inicjatywa Klimatyczna EUKI przy niemieckim Ministerstwie Gospodarki i Klimatu. Głównymi metodami badawczymi są warsztaty przeprowadzane z przedstawicielami poszczególnych grup interesariuszy, a także analiza danych zastanych.
Najważniejszy wniosek wyłaniający się z badania jest prosty i wymowny: konsultacje społeczne mają duże znaczenie dla wszystkich grup interesariuszy. Konsultacje nie tylko umożliwiają lokalnej społeczności włączyć się w proces, który trwale zmieni ich okolicę, ale także znacznie ułatwiają go samorządom i inwestorom. Podczas warsztatów przeprowadzonych w ramach projektu przedstawiciele obu grup podkreślali, że konsultacje to ogromna korzyść zarówno na etapie planowania, jak i wdrażania inwestycji, obniżająca ryzyko i pozwalająca sprawniej rozwiązywać kwestie sporne. Konsultacje dają ponadto możliwość przedstawienia swojej wizji organizacjom pozarządowym, oferując im eksponowaną platformę do zarekomendowania tych rozwiązań, które są według ich wiedzy i doświadczenia najwłaściwsze.
Konsultacje powinny być zakrojone jak najszerzej – zarówno pod względem horyzontu czasowego, jak i doboru uczestników. Rozpoczęcie konsultacji na wczesnym etapie pozwala wszystkim zaangażowanym lepiej zaplanować swoje działania, dostroić własne plany i uniknąć nieporozumień. Szeroki dobór uczestników umożliwia natomiast wykorzystanie wiedzy, która często jest lokalna i niepowtarzalna. Na przykład samorządy i mieszkańcy posiadają pogłębioną wiedzę na temat – często szczególnych – warunków przyrodniczych, infrastrukturalnych i społecznych na swoim terenie, a wykonawcy – o odpowiednich możliwościach technicznych.
Kolejnym koronnym wnioskiem płynącym z badania jest to, że porozumienie między wszystkimi grupami interesariuszy, zwłaszcza pomiędzy lokalną społecznością a wykonawcą inwestycji, jest osiągalne. Kluczowe z perspektywy lokalnych społeczności jest uzyskanie korzyści, które sprawią, że inwestycja, pomimo zmiany krajobrazu, będzie stanowić dla nich wartość dodaną. Wiele pożytków wynika z samego funkcjonowania instalacji wiatrowych, które zapewniają mieszkańcom dodatkowe źródło taniej – częściowo nawet darmowej – energii. Poprawia to stan domowych budżetów, a także podnosi niezależność i elastyczność energetyczną. Oprócz tego lokalnym społecznościom często udaje się również wynegocjować dodatkowe korzyści, na przykład sfinansowanie zajęć kulturowych, sportowych i edukacyjnych, infrastruktury czy innych obiektów i użyteczności publicznej. W ten sposób mieszkańcy zmieniają swoje postrzeganie farmy wiatrowej, która przestaje być inwestycją u nas, a staje się inwestycję dla nas. Do projektów wiatrowych mogą także zachęcić przedstawiciele tych społeczności, na których terenie takie inwestycje zostały już wdrożone, z pożytkiem dla wszystkich zainteresowanych. Należy pamiętać, że mechanizmy przepływu informacji w społeczeństwie wykraczają poza sferę oficjalnych kanałów i urzędowych komunikatów, a szczególną wagę mają informacje i doświadczenia z pierwszej ręki.
Istotnym zagadnieniem, które podlega konsultacjom, jest także oddziaływanie farm wiatrowych na lokalną faunę. Zachodzą obawy o dobrostan zwierząt – zwłaszcza nietoperzy, ptaków i insektów – zgłaszane zarówno przez społeczności lokalne, jak i przez społeczność przyrodników. Pod lupę brana jest zwłaszcza kwestia różnorodności gatunków – tzw. bioróżnorodności – ponieważ spadek populacji jednego gatunku może oznaczać ograniczenie zasobów pożywienia dla innego – na przykład insektów dla ptaków. Kluczowa w tym obszarze jest dostępność danych dotyczących występowania i zachowania zwierząt, poziomu hałasu w otoczeniu wiatraka itp. W oparciu o takie dane prowadzone są badania naukowe, których wyniki pozwalają lepiej oceniać wpływ farm wiatrowych na przyrodę i rozwijać technologie ograniczające szkodliwe oddziaływania. Niestety wciąż wielu operatorów farm wiatrowych nie udostępnia potrzebnych danych.
To tylko niektóre z wniosków i praktyk, jakie nasi analitycy zidentyfikowali w ramach projektu Wind4Bio. Na dalszych etapów projektu przeprowadzone zostaną kolejne warsztaty; oprócz tego oddana do użytku zostanie platforma online przeznaczona specjalnie do konsultacji społecznych w obrębie energetyki wiatrowej. Narzędzie, opracowywane przez Wydział Inżynierii Komputerowej Uniwersytetu w Patras, jest obecnie w fazie testów. Aby pozostać na bieżąco z kolejnymi materiałami, zachęcamy do regularnego odwiedzania strony projektu, dostępnej tutaj, a także śledzenia aktualności WiseEuropa, publikowanych tutaj.
Artykuł został opublikowany 12. 06.2024 r. na stronie ngo.pl
