Z jednej strony rosnący popyt i konieczność dekarbonizacji, z drugiej – rosnące koszty energii oraz nieuczciwa konkurencja spoza Unii Europejskiej. Sektor stalowy, kluczowy dla gospodarki, wymaga strategii dostosowanej do realiów rynkowych, dostępności adekwatnych instrumentów finansowych i rozsądnego otoczenia regulacyjnego.
Wzrost popytu a rosnące koszty
Choć konsumpcja stali w Polsce wzrasta, pozostajemy w dużej mierze uzależnieni od importu. Ponad 80% krajowego zużycia pochodzi z krajów trzecich, co stawia rodzimych producentów w trudnej sytuacji. Hutnictwo, będące jednym z głównych filarów gospodarki, zostało już wcześniej dotknięte znaczącą redukcją potencjału produkcyjnego i zatrudnienia. Obecnie sektor boryka się z kolejnym wyzwaniem – konkurencyjnością cenową i dostępnością energii, w tym zielonej energii.
Dekarbonizacja jako konieczność, nie wybór
Europejskie i polskie zakłady hutnicze zainwestowały w ograniczenie emisji CO2 i innych zanieczyszczeń, jednak dalsza transformacja wymaga ogromnych nakładów finansowych. Wiele zakładów wdraża technologie niskoemisyjne, takie jak piece elektryczne czy wodorowe, ale ich efektywność jest uzależniona od cen energii. W Polsce, gdzie miks energetyczny wciąż opiera się w większości na węglu, uzyskanie energii zeroemisyjnej po konkurencyjnych kosztach pozostaje kluczową kwestią dla przyszłości sektora.
Niezbędna strategia dla przemysłu stalowego
Sektor apeluje o stworzenie długoterminowej strategii obejmującej ochronę rynku i dostosowanie regulacji do rzeczywistych warunków ekonomicznych. Istotne jest także wsparcie instytucji unijnych w zakresie funduszy na dekarbonizację oraz uproszczenie procedur związanych z inwestycjami w nowoczesne technologie. Przedstawiciele sektora podkreślają, że europejskie hutnictwo nie może pozwolić sobie na deindustrializację pod pretekstem przeciwdziałania zmianom klimatu.
Energia – kluczowy czynnik konkurencyjności
Koszt energii stanowi jedno z największych wyzwań dla przemysłu stalowego. Krajowe huty muszą konkurować z producentami z państw, gdzie energia jest tańsza i bardziej dostępna, zwłaszcza w formie źródeł zeroemisyjnych. Przemysł potrzebuje stabilnych dostaw taniej, zielonej energii oraz wsparcia w zakresie inwestycji w magazynowanie energii i optymalizację jej zużycia. Kluczowe znaczenie ma także taki rozwój regulacji europejskich, które pozwolą skutecznie chronić rynek przed produktami niespełniającymi wysokich norm środowiskowych.
Sektor stalowy wobec zwrotu w globalnej polityce handlowej
Sam sektor stalowy był głównym zainteresowanym wcześniejszej rundy ceł prezydenta USA, Donalda Trumpa, tzw. rundy sektorowej (cła na stal i aluminium). Dodatkowo w sytuacji nadwyżek mocy produkcyjnych na globalnym rynku stali za sprawą Chin, wiele krajów już wcześniej wprowadzało cła lub kontyngenty taryfowe (w UE np. EU Steel Safeguard) w celu ochrony krajowych producentów przez importem taniej stali i produktów stalowych z Chin. Obecna sytuacja może pogłębić regionalizacje produkcji i w przypadku Polski powinien zostać położony większy nacisk na rozbudowę bazy wytwórczej w hutnictwie, biorąc pod uwagę, że Polska produkuje ok. 2-krotnie mniej stali niż zużywa.
Zielone zamówienia publiczne
Istotnym aspektem wspierającym transformację sektora stalowego w Europie i Polsce jest zmiana podejścia do zamówień publicznych. Jeśli najważniejszym kryterium wyboru wykonawcy jest cena, produkty wytwarzane z poszanowaniem zasad zrównoważonego rozwoju często przegrywają z tańszą, mniej ekologiczną konkurencją. Wprowadzenie kryteriów środowiskowych i innych kryteriów ESG (w tym poszanowania praw człowieka i norm społecznych) oraz preferencje dla produktów o niższym śladzie węglowym mogłyby pozytywnie wpłynąć na sytuację rodzimych hut.
Dekarbonizacja a przyszłość przemysłu
Przyszłość hutnictwa w Europie zależy od odpowiedniego zbalansowania polityki klimatycznej i wsparcia dla przemysłu energochłonnego. Konieczne są spójne działania, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym. Podstawowym postulatem branży pozostaje zapewnienie dostępu do zielonej energii po konkurencyjnych cenach oraz wprowadzenie regulacji umożliwiających uczciwą konkurencję na rynkach globalnych.
Europejski i polski przemysł stalowy stoi przed kluczowym momentem w swojej historii – albo znajdzie się dla niego miejsce w przyszłej gospodarce neutralnej klimatycznie, albo stanie się ofiarą nieprzystających do rzeczywistości regulacji i wysokich kosztów transformacji. Decyzje podjęte dziś zdecydują o kształcie sektora stalowego na kolejne dekady.
W artykule wykorzystano m.in. wnioski z panelu w pt. Transformacja energetyczna w hutnictwie, przemyśle chemicznym i cementowym i jej wpływ na konkurencyjność względem producentów spoza Unii Europejskiej, który odbył się podczas Polskiego Kongresu Klimatycznego w Warszawie (25 marca 2025 r.). Fundacja WiseEuropa bardzo dziękuje Maciejowi Drozdowi, Dyrektorowi Forum Energii i Klimatu Związku Przedsiębiorców i Pracodawców; Mirosławowi Motyce, Prezesowi Zarządu, Hutnicza Izba Przemysłowo-Handlowa HIPH; Pawłowi Nowakowskiemu, Dyrektorowi Obszaru Środowisko, Produkty uboczne i Zarządzanie Majątkiem, ArcelorMittal Poland, Adrianowi Sienickiemu, Prezesowi Zarządu, Huta Częstochowa Sp. z o.o. i Wiceprezesowi Grupy Kapitałowej Węglokoks S.A. oraz Tomaszowi Zielińskiemu, Prezesowi Zarządu, Polska Izba Przemysłu Chemicznego, za udział w debacie i cenny wkład w dyskusję.
